दासताको बिषयमा एक ऐतिहासिक फैसला

पश्चीम अफि्रकी क्षेत्रीय अदातलले २४ बर्ष भएकी एक महिला दासताको शिकार भएको स्विकार गरेको छ र नाईजेरीयाको प्रशासनिक र कानूनी सेवाले कारवाही नगरेको भनी गणतन्त्र नाईजेरियालाई जिम्मेवार ठहर्‍याएको छ ।

पश्चीम अफ्रीकी राज्यहरुको आर्थिक समुदाय अदालतका न्यायाधीशले भनेका छन कि हाडिजाटु मनीको सन्दर्भमा नाईजेरिया असफल भएको छ जसलाई १९९६ मा ३०० पाउण्डमा बच्चा हुदा दासतमा बेचियो र नियमित रुपमा कुटने तथा यौन शोषण गरियो ।

अहिले २४ बर्ष पुगेकी मनीले भनिन "म यो फैसलाबाट धेरै खुसी छु । " उनले हाउसा भाषमा अनुवादक मार्फत बोलीन हाउसा भाषा साहाराको दक्षीणी किनाराको सहिल क्षेत्रको नाईजेरीयामा व्यापक रुपमा वोलीन्छ ।

यो राज्य बिरुद्धको मुद्दा अफि्रकी राज्यहरुलाई दासता हटाउने एउटा प्रक्रिया मिलाउन एउटा परिक्षण मुद्दाको रुपमा बेलायतमा रहेका दासता बिरोधी संगठनको सहयोगमा ल्याईयो जुन अभियानकर्ताहरुले भनेका छन कि यो कानूनी निषेधभन्दा पनि केही अफि्रकी देशहरुमा खराब बस्तु हो । अदालतले क्षतिपुर्ति स्वरुप १२०० पाउण्ड तिर्न नाईजेरीयालाई आदेश दिएको छ । यसमा पुनरावेदन गर्ने अधिकार हुने छैन ।

नाईजेरीयाका अफि्रकी समायोजन मन्त्री साईडोउ हाचीमोउले भनेका छन "यी घटनाहरु बितेका समयका हुन"। उनले पुन भने "यो गल्तीको ठीक गराई हो र जुन कुरा गरिनु पथ्यो त्यो न्यायाधिशले भन्न उचीत देखे । नाईजेरीयाले त्यसलाई स्विकार गर्ने छ ।

"अहिले २००८ हो र नाईजेरीयाले २००३ मा दासता उन्मुलन गर्न मतदान गरेको कानूनसंग दासताको सन्दर्भमा महत्बपूर्ण प्रगति गरेको म ठान्दछु ।"

बेलायतमा रहेको दासता बिरोधी अन्तराष्ट्रिय संस्थाले भनेको छ 2०३ मा कानून पारित हुनु अघि नाईजेरीयामा ४३ हजार व्यक्तिहरु दास बनाईएका छनू। मारीतानिया र सुडान लगायतका अरु केही देशहरुमा दासता सामान्य हो भनेर अभियानकर्ताहरुले भनेका छन ।

" बेलायतमा रहेको दासता बिरोधी अन्तराष्ट्रिय संस्थाले भनेको छ "२००३ मा कानून पारित हुनु अघि नाईजेरीयामा ४३ हजार व्यक्तिहरु दास बनाईएका छन" । मारीतानिया र सुडान लगायतका अरु केही देशहरुमा दासता सामान्य हो भनेर अभियानकर्ताहरुले भनेका छन ।

"तिमी दासभन्दा अरु केही होइन भनी जनताले हेरेको अबस्थामा मेरो भुतपुर्व लाग्नेलाई प्रतिकार गर्न र हप्काउने कुरा धेरै गारो थियो ।" अन्तराष्ट्रिय दासता बिरोधी संस्थाले प्रकाशीत गरेको टिप्पणीमा श्री मती मनीले भनेकी छन । "तर म जान्दथे कि मलाई जस्तो समान आस्थाको कष्टबाट सुरक्षा गर्ने यो एउटा बाटो थियो । दास हुन कोही पनि योग्य थिएनन । हामीहरु समान र समान व्यवहारको लागी योग्य छौ ……………मेलै गरको तरिकाले कोही पनि पडित हुनु पदैन ।"

उनले भनिन उनी त्यो क्षतिपुर्तिएउटा घर बनाउन र उनको छोराछारीलाई बिद्यालय पठाउन उपयोग गर्ने छिन "त्सले उनीहरुसंग बिद्या हुनसक्छ म दासको रुपमा कहिले अनुमति दिने छुईन ।"

श्रीमति मनी बारेः-

दासता बिरोधी अन्तराष्ट्रिय संस्थाले भनेको छ कि दासको छोरी भएर जन्मीन र बाह बर्षको उमेरमा ईल हाडज सोउलियमनलाई नरोउअले २५० पाउण्डमा बेचिएको थियो ।

उनले उनकोलागी १० बर्ष काम गरिन । त्यस अबधिमा उनले नरोउअको लागी बिना तलबको खाना बनाउने पानी र दाउरा खोज्ने नियमित घरेलु कामदार । स्थानिय "बहिया" भनिने यौन दासीको रुपमा उनलाई उपयोग गरियो र सन्तान उत्पादन गरियो भनी उक्त संस्थाले भनेको छ । उसको चार श्रीमती थिए । श्री पति मनीले भनिन की उनलाई १३ बर्षको उमेरमा बलत्कार गरियो र त्यो मानिसको बच्चा जन्माउन बाध्य गरियो ।

जब २००५ मा उनी स्वतन्त्र भईन र अर्को मानिससंग बिबाह गर्न गईन । तर नाईजेरियाली अदालती व्यवस्था अनुसार बहुपति को आरोपमा कारगार बस्नु पर्‍यो । स्वतन्त्र हुनु पुर्ब उनी स्वत उनको श्रीमति थिईन भनी उनको पुर्ब लाग्नेले त्यसबेला तर्क गर्‍यो र उनको बहुपतिको बिरुद्ध अदालती कारवाही शुरु गर्‍यो । उनले उनको पुनराबेदन हारिन र छ महिनाको दुई महिना कारावास सजाय सजाय काटिन । एक स्थानिय अदालतले श्री मती मनीको पक्ष लियो र उनी नया बिवाहको लागी अघि बडिन । तर यो पुनरावेदनमा गयो र उनलाई बहुपतिको कसुरमा छ महिना कारागारको सजाय भयो ।

यस बर्षको शुरुमा उनले बेलायतमा रहेको दासता बिरोधी अन्तर्राटि्रय संस्थाको सहयोगमा पश्चीम अफ्रिकी राज्यहरुको आर्थिक समुदाय अदालतमा यो मुद्दा लगिन । यस बिचमा उनले दुई महिना सजाय पनि काटिन । उनले नाजेरीयाको सरकारलाई उनलाई दासता बाट सुरक्षा गर्न नसकेको आरोप लगाईन , जुन पाच बर्ष अघि कसुरको रुपमा तोकिएको थियो ।

दासताको अबस्थाः-

धेरै जसो स्थापित दास बर्गमा जन्मीएका छन जसको परिवार परमप्रागत रुपमा दास थिए । उनीहरुले बिना तलब घरको नियमित काम गर्नु पर्ने र बाली हेरचाह गर्नु पर्ने बाध्यता हुन्छ र उनीहरुलाई घरको निम्न सदस्यकोरुपमा व्यवहार गरिन्छ ।

महिलालाई प्रायजसो बलत्कार गरिन्छ र बालबच्चाहरु स्वत उनीहरुको सम्पत्ति मानिन्छ ।

धेरै जसो अफि्रकी देशहरुले यो परम्परागत व्यवहारलाई हटाउन बितेको दशकमा कानून पारित गरेका छन तर यी कानूनको समर्थन गर्न असफल भएको भनी अहिलेसम्म कुनैलाई पनि कारबाही चलाईएको छैन ।

क्षेत्रीय अदालतबाट यो फैसला भएकोले यो पश्चीमी अफ्रिकी राज्यहरुको आर्थिक समसदायका सबै सदस्यहरुलाई लागु हुन्छ ।

अधिकार समुहले फैसलाको स्वागत गरेको छ । "यो ऐतिहासिक फैसलाले एउटा कानूनी नजिर स्थापित गरेको छ कि हामी दासता बिबादकोबस्तुको रुपमा भएको छिमेकि राज्यहरुमा उपयोग गर्न सक्छौ" दासता बिराधी अन्तराष्ट्रिय संस्थाका लागि अफ्रिकी संयोजक रोमना आउचिओलीले भनेका छन ।

महिलामा थिको बिभेद स्थानीथानिय रुपमा दासताको स्विकार्यता अन्त भएको निश्तीत गर्न नाईजेरियाले अब सको परम्परागत अदालत तर्फ नजिकबाट हेर्नु आबश्यक छ ।

नाईजेरीयामा पश्चीम अफ्रिकी राज्यहरुको आर्थिक समुदाय अदालतले श्रीमति मानीको दासताबाट उनलाई राज्यले रोक्न नसकेको मुदामा जितायो । तर नाईजेरीयाको राजधानी नियामीमा स्थापना गरेको अदालतले मुद्दा सुनवाई गदै मुद्दाको दाश्रो मुख्य बुदा खारेज गर्‍यो, जसले प्रथाजनित कानूनद्वारा सरकारले दसतालाई बैधता दिन खोजेको आरोप लगाएको थियो । जसलाई अभियानकर्ताले भनेको महिला बिरोधी भेदभाब भनेका थिए ।